✨ परब्रह्मका दुई लीला–अवस्थाहरू: प्रवृत्ति र निवृत्ति ✨
✨ परब्रह्मका दुई लीला–अवस्थाहरू: प्रवृत्ति र निवृत्ति ✨
परब्रह्म रसको स्वरूप हुनुहुन्छ, त्यसैले उहाँ एक्लै रमण गर्नुहुन्न। एक्लै रसको के सार्थकता? उहाँ स्वभावतः पूर्ण प्रेमरसका स्रोत हुनुहुन्छ। उहाँका लीला दुई अवस्थाहरूमा प्रकट हुन्छन्:
- प्रवृत्ति लीला — जुन अक्षरब्रह्मको रूपमा हुन्छ
- निवृत्ति लीला — जुन अक्षरातीत परब्रह्मको रूपमा, पूर्ण प्रेमरसयुक्त हुन्छ
यद्यपि परब्रह्म एकै हुनुहुन्छ, लीला भिन्नताका कारण उहाँ दुई रूपमा देखिनुहुन्छ — एक ऐश्वर्यमय (प्रवृत्ति) र अर्को प्रेममय (निवृत्ति)। लीलाका लागि रूप दुई छन्, तर स्वरूप त एकै हो।
"इत और न दूजा कोय।
स्वरूप एक है, लीला दोय।।"
(परिक्रमा ३/९८)
🔹 प्रवृत्ति लीला: सृष्टि र ऐश्वर्यको विस्तार
यस लीलामा अक्षरब्रह्मले प्रकृतिको सहायताले सृष्टि गर्नुहुन्छ — अनगिन्ती रूप, स्तर र आयामहरूमा विराट सृष्टिको निर्माण गर्नुहुन्छ, जहाँ:
- आनन्दको अनुभूति तुलनात्मक हुन्छ — कहिले बढी, कहिले कम
- अक्षरब्रह्मका माथिका तीन अमृत पादहरू (सत्, कैवल्य, सबलिक) मा अक्षरातीतको आनन्दको झल्को तारतम्य रूपमा देखिन्छ
- चौथो पाद (अव्याकृत) मा, जहाँ मायिक सृष्टिको उदय हुन्छ, त्यहाँ ज्ञान र आनन्द ओझेलमा पर्दछन्, र दुःखमय संसार उत्पन्न हुन्छ
यस अवस्थामा लीला तरल हुन्छ — घनीभूत प्रेमरस हुँदैन, केवल यसको छाया रहन्छ।
🔹 निवृत्ति लीला: प्रेमरसको पूर्ण उत्कर्ष
यो अक्षरातीत परब्रह्मको मायारहित, पूर्ण प्रेममय लीला हो। यहाँ उहाँ कुनै सृष्टि गर्नुहुन्न, केवल परात्माहरू सँग प्रेमरसमा लिन हुनुहुन्छ:
- यहाँ न त कुनै भेद छ, न त कर्तृत्व
- परब्रह्म स्वयं प्रेमको मूर्तरूप हुनुहुन्छ, परात्माहरू उहाँसँग किशोरलीलामा मग्न रहन्छन्
- अक्षर र परात्माहरू प्रेमको झल्को मात्र हुन्
- परब्रह्ममा त्यो प्रेम घनीभूत रूपमा व्याप्त हुन्छ
- परात्माहरूमा त्यो प्रेम तरल रूपमा कम-बढी रूपमा बग्दछ
🎭 लीलाको प्रतीक: बालक र किशोर रूप
संसार देखेपछि मानिसलाई परमात्माको दुई लीलाको बोध हुन्छ:
- बाल लीला — सर्जनात्मक, अक्षरब्रह्मको लीला
- किशोर लीला — ज्ञान र प्रेममय, अक्षरातीत परब्रह्मको लीला
बृद्धावस्था त क्षय र अन्तको प्रतीक हो — त्यसमा कुनै लीला हुँदैन।
परमात्मा सधैँ रस, शक्ति, शोभा र आनन्दले परिपूर्ण रहने भएकाले उहाँलाई 'युवा' भनिन्छ।
🧠 ज्ञान र प्रेम — विरोध होइनन्, दुई अभिव्यक्तिका रूपहरू हुन्।
जब परब्रह्म ध्यानमा लिन हुनुहुन्छ, तब उहाँ ज्ञानस्वरूप हुनुहुन्छ — सम्पूर्ण लीलाको योजना जान्नुहुन्छ।
जब उहाँ परात्मासँग प्रेमानन्दमा मग्न हुनुहुन्छ, तब उहाँ रसस्वरूप हुनुहुन्छ।
ज्ञान र आनन्द एक अर्काका विरोधी होइनन्:
- जब आनन्द प्रकट हुन्छ, तब ज्ञान अन्तरमुखी हुन्छ
- जब ज्ञान प्रकट हुन्छ, तब आनन्द पृष्ठभूमिमा जान्छ
यसरी अद्वैत परब्रह्म लीला भित्र दुवै रूपमा प्रकट हुनुहुन्छ।
🌸 ब्रह्मानन्दको अनुभूति कहाँ हुन्छ?
- यो संसार अक्षरब्रह्मको सपना मात्र हो — यहाँ नाम र रूप त छन्, तर घनीभूत रस छैन
- जस्तै छायाबाट फलको स्वाद पाइँदैन, त्यस्तै यहाँ स्थायी प्रेमरस पाइँदैन
- त्यो पूर्ण प्रेमरसको अनुभूति केवल परमधाममा मात्र हुन्छ — जहाँ रसराज परब्रह्म आफ्नै पूर्ण प्रेमलीलामा लिन रहनुहुन्छ
🔱 निष्कर्ष:
- परब्रह्मका दुई लीलाहरू छन् — एकमा उहाँ सृष्टि गर्नुहुन्छ (प्रवृत्ति), अर्कामा पूर्ण प्रेममा लिन हुनुहुन्छ (निवृत्ति)
- परब्रह्म अद्वितीय हुनुहुन्छ, तर परात्मा र अक्षरसँग लीला गर्दा विभिन्न रूपहरूमा प्रकट हुनुहुन्छ
- उहाँको पूर्ण रस केवल परात्माहरूले मात्र जान्न सक्छन् — जस्तै मधुको स्वाद केवल महमुरीले थाहा पाउँछ
सप्रेम प्रणाम 🙏
सधैं परम आनन्द र मंगलमा रहनुहोस् 💫
Comments
Post a Comment